Говийн хангай. Говь нутаг дахь ус, ургамал жигдэрсэн хэсэг газрыг баянбүрд гэнэ. Говьчуул түүнийг “Говийн хангай” ч гэж нэрлэх нь бий. Баянбүрдийн жилийн дөрвөн улирлын ус, ургамлын таатай нөхцөл нь тэнд хавтгай, хулан, тахь, мазаалай зэрэг амьтдын амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Монголын говьд 80 гаруй ийм баянбүрд бий гэж судлаачид тогтоосон бөгөөд эдгээрийн ихэнх нь говийн их дархан газар, говийн бага дархан газар, говь Гурвансайханд буй.
Ёлын ам. Өмнөговь аймгийн нутаг Гурван сайхан уулын Зүүн сайхан уулыг зүүн хойш сэтлэн урссан горхины хавцалд өнө удтал ёл шувуу үүрлэн нутаглаж ирсэн учраас Ёлын ам гэж нэрлэгджээ. Энэ хавцал зургаан км орчим үргэлжилж уулаа огтлон талд гарна. Хангайг говьд аваачсан мэт тунгалаг ус, нов ногоон зүлэг, анхилам сайхан арц сонгинын үнэрт үзэсгэлэнт хавцлын сүрлэг хадан цохиодын дээгүүр ёл шувуу эргэлдэн, аргаль, янгир сэрийлцэн байх нь үнэнхүү гайхамшиг. Хавцалд тогтсон зузаан мөсөн доогуур горхи хоржигнон урсах нүхэн доогуур хүмүүс мөлхөн гарах бөгөөд мөс нь хайлалгүй жил өнжих нь олонтаа. Төв хэсэгтээ 300 орчим метр элгэн ханат хавцлын ам эхэндээ тавиун байснаа нарийссаар дунд хэрдээ хүн зөрөхөөргүй нарийсдаг. Үзэсгэлэн төгс Ёлын ам хаа газрын гийчдийн саатан сонирхдог газрын нэг болжээ.
Монгол орны голомт буюу төв цэг. Айл гэрийн голомт тулсан тулга нь голд байдаг. Тэгвэл улс орны маань газар зүйн голомт буюу төв цэг хаана байдаг вэ. Монгол орны газар зүйн төв цэг нь Өвөрхангай аймгийн Бүрд сум Сант уулын зүүн урд булгийн эхэнд оршдог аж. Үүнийг газарзүйч Ш.Шагдар 1978 онд тогтоосон бөгөөд тэнд өдгөө суварга бүхий цогцолбор барьжээ.
Монгол орны хамгийн өндөр цэг нь 4374 м өргөгдсөн Алтай таван богдын Найрамдал оргил юм.
Харин хамгийн нам дор газар нь 560 м өргөгдсөн Хөх нуурын эрэг гэнэ.
Монголын хамгийн том говь. Монголын алдарт 33 говийн дотор хамгийн том нь Өмнөговь аймгийн Ханбогд суманд орших Галбын говь юм. 200 км урт, 50 гаруй км өргөн, 70 гаруй мянган км талбай эзэлдэг юм байна.
Хамгийн их элс. Манай улсын хамгийн их талбай эзэлдэг элс нь Бөөрөгдэлийн элс юм. Энэ элс 45 км өргөн, 180 км урт үргэлжилдэг.
Дэлхийн мөнх цэвдгийн урд зах. Баянхонгор аймгийн Эрдэнэцогт сумын нутаг Дарагт уулын баруун урд оршдог. Энэ газрыг дэлхийн бөмбөрцгийн хойд хагас, ул хөрсний үргэлжилсэн цэвдгийн хамгийн урд зах гэж газар зүйчид үздэг байна.
Монгол орны хамгийн урт гол. Монгол орны олон гол мөрний хамгийн урт нь Хэрлэн юм. Хэрлэн голын нийт урт 1264 км бөгөөд үүний 1090 км нь Монголын нутаг дээгүүр урсдаг.
Монгол орны хамгийн том мөрөн нь Байгаль нуурт цутгадаг 992 км урт Сэлэнгэ мөрөн юм. Дурдсан уртын 590 гаруй км нь Монгол улсын нутагт байдаг. Уг мөрний ус цуглуулах талбай нь 447000 км аж.
Монгол орны гол мөрний нийт урт 67000 км буюу тус орны хилийн шугамаас 8.2 дахин урт юм.
No comments:
Post a Comment